Czyszczenie mnicha

Jarosław Modzelewski, komentując genezę swoich płócien, odsyła do „obrazów zobaczonych możliwych do namalowania”. W jego rozumieniu nie sprowadzają się one bynajmniej do zaobserwowanych i odciśniętych w pamięci scen czy fragmentów pejzażu. Czasami są to jedynie przedmioty, zdarzenia bądź wrażeniowe zapisy emocji towarzyszących artyście w kontakcie z rzeczywistością. Modzelewski tworzy w wypracowanej przez siebie formule realizmu, która daleka jest od potocznego pojmowania tego terminu, przypisującego mu obiektywizm i mimetyzm przekazu. Realizm Modzelewskiego to metoda myślenia o obrazie i jego wartościach czysto malarskich, a także sposób podejścia do tematu, próba uchwycenia prawdy przedstawienia, a więc przełożenia tego, co stanowi istotę obrazu zobaczonego, na obraz malowany. Praca nad płótnem jest więc w wypadku Modzelewskiego nie tylko aktem artystycznym, ale także etycznym.
 
Czyszczenie mnicha jest jednym z wielu w twórczości Modzelewskiego obrazów, które rejestrując codzienne czynności, składają się na obszerny traktat o człowieku i jego relacjach z rzeczywistością. Tytuł, w pierwszej chwili wprawiający w konsternację, odnosi się do budowli melioracyjnej regulującej poziom i przepływ wody w sztucznych zbiornikach. Anonimowego bohatera artysta pokazuje przy pracy, z pokorą zmagającego się z naturą i materią. Operując uproszczonymi, monumentalnymi formami, Modzelewski nie buduje ani postaci heroicznej, ani z góry skazanej na porażkę. Ukazując jednostkę na abstrakcyjnym tle, w istocie konfrontuje ją z wymagającą dopowiedzenia sytuacją, próbując wydobyć transcendencję i uniwersalizm tkwiący w losie ludzkim. Malarska refleksja artysty nad człowiekiem i jego uwikłaniem w rzeczywistość wiele zawdzięcza lekcji figuralnych płócien Kazimierza Malewicza i Andrzeja Wróblewskiego.
 
Z pozoru tylko przebrzmiała prawda obrazu to dla Modzelewskiego także autentyzm jego prywatnych przeżyć i doświadczeń. Warsztat, którym ten awangardowy artysta operuje z rygorem, dyscypliną i perfekcją właściwymi akademikowi, służy budowaniu jego własnych mitologii, stanowiących trwały fundament nieredukowalnego, metafizycznego, malarskiego realizmu.
 
Izabela Kopania