Archiwalna
To nic ważnego, to tylko sztuka…Prezentacja Kolekcji II w Mińsku
To nic ważnego, to tylko sztuka…
Czy dziwi nas opinia wyrażona w tytule, a jeżeli nie, to dlaczego? Czy przywykliśmy do nierzetelności mediów oceniających wydarzenia kulturalne według kryteriów efektowności z jednej, a przystępności z drugiej strony? Czy pogodziliśmy się z obojętnością urzędników, traktujących sztukę jako kosztowną fanaberię i tworzących hierarchię instytucji kultury, w której – niezmiennie – galerie są sytuowane na końcu, jako najmniej przydatne i kłopotliwe? Czy traktujemy jako naturalne nie tylko niedofinansowanie, ale i niemrawość, nieprofesjonalizm instytucji sztuki? Jeśli tak, to żyjemy w kraju postkomunistycznym.
06.09.2016 – 04.10.2016
Galeria Sztuki Współczesnej Ў, Mińsk, Nezalezhnasсi ave. 37 A
Życie artystyczne w Polsce po 2000 r. charakteryzuje się dużym ożywieniem, a jednocześnie słabym zainteresowaniem społecznym, choć to ostatnie stale rośnie. Sztuce, przy jej wysokiej jakości artystycznej i znaczącym uczestnictwie w polskiej rzeczywistości, doskwiera brak wchodzących z nią w dialog intelektualistów. Jest zepchnięta na dalszy plan, choć ma wszelkie warunki ku temu, by silnie oddziaływać na procesy społeczne. Stan ten zaowocował w sztuce polskiej obfitością dzieł o charakterze autoreferencyjnym; wzmożoną refleksją nad kondycją sztuki i krytyki artystycznej; nad rolą, ale też pozycją artysty; nad misją instytucji kultury czy zagrożeniami związanymi z rynkiem sztuki. Po raz pierwszy artyści tak zdecydowanie podjęli dyskurs, którego do tej pory brakowało. Od lat narzekaliśmy na brak wnikliwych tekstów krytycznych, na niedostatki edukacji artystycznej, na lekceważenie, z jakim spotyka się sztuka współczesna. Artyści przejęli obowiązek krytycznej analizy takiego stanu rzeczy. Palma pierwszeństwa należy tu niepodważalnie do Supergrupy Azorro, formacji złożonej z czterech artystów: Oskara Dawickiego, Igora Krenza, Łukasza Skąpskiego i Wojciecha Niedzielki. Realizowane przez nich filmy całkowicie zawładnęły naszą wyobraźnią, stając się produktem kultowym jak filmy Monty Pythona.Czy artyście wolno wszystko?, Koniec sztuki, Wszystko już było, Najlepsza galeria, Portret z kuratorem w tle i wiele, wiele innych – to najbardziej ironiczna i zarazem trafna diagnoza świata sztuki. Przeglądamy się w tych filmach jak w lustrze.
Wątek sztuki o sztuce w kolekcji Galerii Arsenał i Podlaskiej Zachęty zapoczątkował „Hamlet” Supergrupy Azorro. Wideo wiele mówi o kondycji artysty wschodnioeuropejskiego, słabo operującego językiem angielskim, a jak wiadomo „artysta, który nie mówi po angielsku, nie jest artystą …”. O ile wideo to operuje absurdalnym , ale jednak humorem, o tyle obraz artystów w autoironicznej pracy grupy Magisters „Bardzo wysoki stopień samoświadomości”, zrealizowanej podczas artystycznej rezydencji w Norwegii, jest już kompletnie pesymistyczny. Poczucie obcości w „lepszym świecie” perspektywa nieuniknionego powrotu i towarzysząca jej apatia, rozpoznanie własnego beznadziejnego położenia rysuje ten obraz w minorowych tonach i zmusza do ucieczki w sytuację absurdalną. Podobnie jak w przypadku instalacji Tomasza Mroza – Autoportret, w której autor przybiera postać wynaturzonego człowieko-psa budzącego zarówno wstręt i litość, prezentując mroczną stronę człowieczeństwa. Jednocześnie przywodzi na myśl postać innego wybitnego artysty, Olega Kulika w jego performansach, w których zamienia się w dzikiego psa gryzącego publiczność.
Szczególne miejsce w tej kolekcji zajmują prace poświęcone innym artystom, często również wynikające z poczucia braku zainteresowania i ze sprzeciwu wobec zaniedbania, zapomnienia osób, które kształtowały przestrzeń sztuki przed nami. Vesna Bukovec podejmuje temat edukacyjnej roli sztuki, zadając widzowi pytanie: „Czy sztuka jest potrzebna i dlaczego?”, a następnie dopasowuje uzyskane odpowiedzi do prac znanych artystów.
Zrealizowany przez Zbigniewa Liberę w 2004 roku cykl Mistrzowie jest symptomatyczny. To seria artykułów przedstawiających sylwetki artystów, którzy okazali się „niemedialni” dla ambitnych redaktorów albo niezrozumiali dla niedouczonych autorów. Teksty o nich pojawiły się między innymi w „Polityce”, „Trybunie Ludu” oraz „Gazecie Wyborczej”, w której to na pierwszej stronie dodatku „Gazeta Magazyn” znalazł się pożegnalny portret Andrzeja Partuma i wywiad z Janem Świdzińskim.Mistrzowie Libery to falsyfikaty, wypowiadające to, co niewypowiedziane i (w obecnym stanie rzeczy) niewypowiadalne. To jednocześnie rodzaj hołdu złożony autorytetom artystycznym Libery.
Motyw „homage” pojawia się również w pracy Ewy Partum, oraz w wideo Anny Molskiej Tanagram. U Partum – przenosząc czarny kwadrat Malewicza na znak drogowy, a u Molskiej – nawiązując jednocześnie do suprematyzmu i Malewicza, poprzez figurę czarnego kwadratu, jak również do awangardy i teatru rosyjskiego. Podobnie głęboko zanurzona w tradycje artystyczne i odniesienia do kultury europejskiej jest praca Joanny Malinowskiej Cane and Black cube, dla której inspiracją był instrument perkusyjny Galiny Ustwolskiej oraz performance Josepha Beuysa I like America and America like me, który charakteryzuje laska owinięta w filcowy koc. W pracy Karoliny Zdunek odniesienie do twórczości Edwarda Krasińskiego, (którego znakiem rozpoznawczym była linia z niebieskiego skocza) jest świadectwem pokrewieństwa artystycznego i wspólnoty dążeń do uchwycenia nieskończoności. Czasem artyści powtarzają gesty swych idoli – Aneta Grzeszykowska w swoich fotografiach wciela się w role znane z prac Cindy Sherman. To precyzyjny remake cyklu z lat 70. Untitled Film Stills z tą różnicą, że Grzeszykowska wprowadza do prac kolor.
Ważnym elementem dyskursu o sztuce jest perspektywa ekonomiczna – konieczność stworzenia systemu zabezpieczeń socjalnych i egzekwowania wynagrodzeń za pracę artysty. O tym mówi Podanie o pracę Julity Wójcik. Artystka wysyła do najważniejszych instytucji zajmujących się sztuką podanie o pracę i chce być zatrudniona na etacie jako artystka. Efektem jest wymiana korespondencji i szereg wyjaśnień, dlaczego instytucje te nie mogą jej zatrudnić. Myślenie twórcze i kreatywność są wymagane przez placówki tylko wtedy, gdy towarzyszą praktycznym umiejętnościom. Cała dokumentacja procesu niezatrudnienia zostaje zamknięta w muzealnej gablotce.
Rynek sztuki jest w Polsce zjawiskiem nowym – co więcej – upragnionym, długo wyczekiwanym. Wydawać by się mogło, że za wcześnie na kontestację. W projekcie The Midget Gallery Katarzyna Kozyra bezlitośnie obchodzi się z biennale i targami sztuki. Dokumentuje swoją performersko-organizacyjną działalność, tworzy biennale konkurencyjne wobec berlińskiego i wpuszcza „midgetowego” wirusa na targi sztuki w Bazylei. Ta praca przenosi dyskurs z lokalnego podwórka na teren bardziej uniwersalny, ale nie ułatwia odpowiedzi na pytanie – czy sztuka jest ważna?
Prezentowane prace uświadamiają nam, jak daleko odeszliśmy od tak lubianego przez polską publiczność romantycznego paradygmatu twórcy i dzieła, po którym scheda zdaje się być źródłem nieporozumień i trudności w obcowaniu ze sztuką najnowszą. Dużo jeszcze musimy zrobić, by sztuka zaczęła być ważna nie tylko dla nas. Na pewno pomocne będą w tym procesie postawy twórcze jak Tymka Borowskiego, którego sztuka jest sama w sobie paranaukowym narzędziem pozwalającym tłumaczyć mechanizmy rządzące sztuką.
Monika Szewczyk
Kuratorka: Monika SzewczykAzorro, Tymek Borowski, Vesna Bukovec, Aneta Grzeszykowska, Katarzyna Kozyra, Zbigniew Libera, Marcin Maciejowski, Magisters, Joanna Malinowska, Anna Molska, Tomasz Mróz, Ewa Partum, R.E.P., Karolina Zdunek
ZAPLANUJ WIZYTĘ
Wystawy są czynne od wtorku
do niedzieli w godzinach
10:00-18:00
Ostatnie wejście
na wystawy o godz.:
17.30