Punkt bez JA

Czym jest kłącze?

Pierwsze, najprostsze skojarzenie prowadzi do świata roślin. Deleuze rozciąga je na całą rzeczywistość. Według niego kłącze to „..dziczka, skomplikowany system podziemnych pędów lub nadziemnych korzeni, kłąb, bulwa, cebulka. Kłącze to ziemniak i perz, zgraja szczurów i zwierzęce nory, mrówki i trawa. Rizomatyczny jest język i pamięć, tkanka glejowa i nitki marionetki, aparalelna ewolucja osy i orchidei, kota i pawiana, wschodnie ogrodnictwo »klonów« i amerykański kapitalizm, underground i bitnicy”[1].

W ujęciu Deleuze’a kłącze to model świata i rzeczywistości, jak również kondycja współczesnego człowieka. Cechuje je struktura niehierarchiczna: „rośliny tworzą kłącze z wiatrem, ze zwierzętami, z ludźmi, my zaś tworzymy kłącze wespół z naszymi wirusami albo raczej nasze wirusy pozwalają nam tworzyć kłącze z innymi zwierzętami”[2]. Kłącze jest zdecentralizowane i rozrasta się w niekontrolowany, zawiły świat poglądów, przekonań i współczesnych postaw. Kłącze jest również jak książka, w której otwarty tekst rozprzestrzenia się we wszystkich kierunkach, na wielu płaszczyznach; jest również jak sieć czy z-łącze, w którym dowolny jego punkt może być połączony z każdym innym punktem – odmiennego rodzaju, źródła… Przerwane w dowolnym miejscu odrasta, ulega zniekształceniu, wyrasta… 

Poprzez wystawę Punkt bez JA chcielibyśmy ukazać, że koncepcja Deleuze’a może stanowić istotny punkt odniesienia dla współczesnego człowieka oraz zbadać, jak przekłada się ona na różne aspekty otaczającej nas rzeczywistości. Na rzeczywistość tę składają się z jednej strony narastające napięcie i niepokój, kryzys ekonomiczny i wynikający z niego brak poczucia bezpieczeństwa. Osłabione kontakty i relacje międzyludzkie, które potęgują samotność, a nieraz również poczucie odrzucenia i izolacji (co wydaje się paradoksem wobec stale rozwijających się możliwości komunikacji). Wszechobecne media bombardujące nas złowieszczymi lub bezwartościowymi informacjami. Rozrastające się mechanizmy kontroli, w sposób niejawny wpływające na podświadomość i sterujące naszymi codziennymi zachowaniami.

Z drugiej strony kłącze charakteryzuje się niezwykle pozytywną energią. Kłącze to wielość i witalność, co w przełożeniu na rzeczywistość oznacza różnorodność możliwości, otwarcie, brak ograniczeń oraz w rezultacie (potencjalną) wolność, swobodę wyboru i samookreślenia. Ta wolność wyboru pozwala nam decydować, kim chcemy być, w jakim kierunku pragniemy podążać, a w konsekwencji – kreować własną rzeczywistość.

Nawiązanie do teorii Deleuze’a wydaje się więc uzasadnionym posunięciem. Najbardziej zależy nam na ukazaniu problemu w kontekście praktyki artystycznej, tak aby teoria nie dominowała nad obserwacją zachowań społecznych… 

Sylwia Narewska and Katya Shadkovska