New / Old Routes – video art z Azji Centralnej

Materiał wizualny opracowany przez gościnnego kuratora Stefana Rusu jest próbą spojrzenia na procesy społeczno-polityczne i tło kulturowe regionu Azji Centralnej po upadku Związku Radzieckiego. Głównym zjawiskiem, które ukazują prezentowane filmy, jest nakładanie się na siebie dwóch tradycji: archaicznej tradycji nomadów i współczesnej kultury postindustrialnej. Syntetyczny obraz kultury o niezwykłym bogactwie powstał dzięki badaniom prowadzonym przez Stefana Rusu od 2000 roku. Celem kuratora jest zgłębienie i analiza zachodzących procesów oraz refleksja na temat pozycji artystów z Azji Centralnej, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości wideo z Uzbekistanu, Kazachstanu i Kirgistanu.

Prezentowani artyści:
Abilsaid Atabekov, Erbossyn Meldibekov, Alexander Ugay – Kazachstan
Ulan Djaparov, Gulnara Kasmalieva & Muratbek Djumaliev – Kirgistan
Vyacheslav Akhunov, Serghei Tycina – Uzbekistan

Stefan Rusu jest artystą i wolnym kuratorem pracującym w Kiszyniowie (Mołdawia) i Bukareszcie (Rumunia). Obecnie jest głównym wydawcą programu AlteArte TV produkowanego przez Center of Contemporary Art w Kiszyniowie we współpracy z Relations Berlin. AlteArte TV jest jedynym progra-mem telewizyjnym w południowo-wschodniej Europie, który promuje rolę artystów w społeczeństwie oraz trendy w sztuce współczesnej.

W 2005/2006 brał udział w Curatorial Training Program organizowanym przez fundację Shtiching
De Appel w Amsterdamie, gdzie był jednym z kura-torów projektu “Mercury in Retrograde” (www.mercuryinretrograde.com).

WYBRANE PRACE WIDEO:

Abilsaid Atabekov (Said), Szymkent/Kazachstan

„Neon Paradise”, 2004 (we współpracy z Vladi-mirem Filipovem)
czas: 10’, czarno-biały
Praktyka Saida Atabekova stanowi prawdziwe odbicie ducha starożytnych najeźdźców i szamanów, wolnego ducha nomadów, nomadycznych terytoriów i dziedzictwa, które stało się przedmiotem sporów pomiędzy spadkobiercami z klanów Chingizidów i Temuridów. W pracy „Neon Paradise” Abilsaid Atabekov dokumentuje performance, w którym artysta, modląc się jak derwisz, otwiera drzwi supermarketu, rytmicznie się kłaniając. To działanie otwiera dyskusję nad globalizacją jako imperialistyczną metodą dominacji międzynarodowych korporacji nad państwami w okresie przejściowym (transformacji ustrojowej i ekonomicznej) i społeczeństwami Trzeciego Świata w ogóle. Możemy zinterpretować jego pracę jako rozpoznanie sytuacji wzniecającej religijny fundamentalizm, który wydaje się dosto-sowywać do globalizacyjnych imperiów.

Vyacheslav Akhunov, Taszkient/Uzbekistan

Ostatnie prace wideo Vyacheslava Akhunova są echem programu związanego z projektem „Ygrismi”, wykorzystującym konstrukcje myślowe charakterystyczne dla sufizmu. Prace wideo (Ascension, 2004; Yula, 2004; The Corner, 2004 i Earth Fishes, 2004) przywołują sposób myślenia i zachowania derwiszów. Artysta rozwijał tę szczególną serię wideo we współpracy z innym uzbeckim artystą Serghejem Ticiną, pod wspólną nazwą projektu „VAST”.

„Ascension”, 2004
czas: 11’17’’, kolor
Film opowiada o nieustannym przezwyciężaniu trudności w dążeniu do osiągnięcia osobistej doskonałości i jedności z absolutem, przy założeniu, że absolut istnieje. Gdy istota ludzka, zdeterminowana swoim losem (fatum), osiąga wielkość, gdy ustaje konieczność dalszego rozwoju duchowego i fizycznego, potrzebuje ona wznieść się ponownie, choćby wirtualnie, analizując przebytą drogę i popełnione pomyłki i, przede wszystkim, przeżywając ponownie całe swoje życie.

„Whirlinig”, 2004
czas: 10’4’’, kolor
Życie człowieka, kierowane przez Najwyższą Istotę, trwa w wirze zmieniających się momentów aż do chwili, w której zatrzyma się mechanizm wprawiający je w ruch. Różnorodność czasu i przestrzeni (tłem akcji są stepy, góry oraz zabytkowe ulice Buchary i Samarkandy) odkrywa dualizm wieczności i chwilowości ludzkiego życia.

Serghei Tycina, Taszkient/Uzbekistan

„The Corner”, 2004
czas: 8’48’’, kolor
Miejsca święte, które zawsze przyciągały człowieka, wydają się podkreślać współzależność poszukiwań intelektualnych i egzystowania w rzeczywistości wypełnionej ostrymi krawędziami niezrozumienia. Punktem wyjścia filmu jest odzwierciedlenie jednostki ludzkiej rozpoznającej swoją indywidualność, przestrzeń mentalną i autentyczność w czasie, gdy wizerunek publiczny jest faworyzowany bardziej niż jednostkowość, indywidualność. Innymi słowy, film dotyczy problemu znaczenia jednostki wobec społeczeństwa i uwagi poświęcanej indywidualności jednostki.

„Earth Fishes”, 2004
czas: 9’46’’, kolor
Artysta zainteresowany jest rytuałami i obrządkami związanymi z kultem Świętego Sułtana Vaisa. Szczególnie przygląda się uwadze, jaką pielgrzymi darzą basen ze świętymi rybami. Film był kręcony w uzbeckim regionie Chorezm – w pobliżu starożytnej Chiwy, przy sanktuarium Sułtana Bobo i Sułtana Vaisa, blisko skarbca grobowego Chinar Bobo i starego cmentarza. Przywracanie życia ceramicznym rybom jest jak nieskończony puls ożywionej natury.

Ulan Djaparov, Biszkek/Kirgistan

„Blin Monster”, 2005
czas 4’17’’, kolor
„La Nave Va…”, 2004
Czas: 3’25’’, kolor
Sposób konstruowania przekazu w filmach Djaparova oparty jest głównie o performensy, których zapisy artysta zebrał, wiele podróżując i biorąc udział w różnych projektach. Pierwszy z filmów zgłębia ukryte strony rytuałów opiekuńczych, podczas gdy druga z prac – rozpoczęta jako błahostka, gra, przekształca się w gest szacunku względem surowego i czystego jeziora Bajkał. Film odnosi się do znikania i rozpadu jako zasady, odwołując się do estetyki filozofii orientalnej.

Erbossyn Meldibekov, Ałma-Ata/Kazachstan

„Pastan, I am...”, 2003
czas: 6’, czarno-biały
Prace Meldibekova: filmy i instalacje (seria „Pol-Pots”, wideoperformensy „Pastan-1” i „Pastan-2”) stanowią narzędzia krytyki struktur władzy i autokracji starego typu, wskazując na brak poszanowania elementarnych praw człowieka w większości krajów azjatyckich. Jego ambitna seria projektów „Pastan” konstruuje hipotetyczną tożsamość azjatycką, pokazując brak oporu w obliczu negatywnych działań państwowej oligarchii.

Alexander Ugay, Ałma-Ata/Kazachstan

„Optimism”, 2005
czas: 7’15’’, kolor
Optymizm nie jest właściwym przedmiotem pracy Ugay’a „Optimism”. Przeciwnie, może być ona zinterpretowana jako artystyczna odpowiedź na nieodwracalne procesy społeczne i kulturowe, którym podlega jego rodzinny kraj. Wartości kulturalne społeczeństwa, za sprawą niszczących zmian z lat 90., nie były w stanie oprzeć się rozwijającej się globalizacji. Lata izolacji i planowanego politycznie rozwoju zmusiły kulturę tradycyjną do ocierania się o kicz, fałsz i przyczyniły się do jej stopniowego zawłaszczania. W tych warunkach współczesna ekspansja przemysłu wraz z niepohamowanym pochodem neoliberalizmu pozostawiają bardzo ograniczoną przestrzeń na autentyczność, tłumioną przez importowaną kulturę.

Gulnara Kasmalieva & Muratbek Djumaliev, Biszkek/Kirgistan

„Sham„, 2004
czas: 3’40’’
Film oparty o dokumentalny zapis rytualnych zacho-wań uzdrowicieli i zwykłych ludzi (głównie kobiet) podczas piątkowej nocy. Słyszymy rytualne śpiewy, widzimy rozpalanie świętego ognia, tytułowego „Sham”. Główną bohaterką filmu jest kobieta, która pielgrzymuje w to miejsce z nadzieją na uzdrowienie i odmianę życia. Akcja dzieje się niedaleko miasta Kochkor-Ata – w jednym z najbardziej czczonych i najczęściej odwiedzanych miejsc w Kirgistanie. Rejon znany jest z naturalnych usypisk pomarańczowoczerwonych i niebieskofioletowych skał, fantazyjnie skorodowanych przez deszcze i czas, które leżą samotnie w otwartej, pozbawionej roślinności przestrzeni. Stanowią one naturalną barierę, za którą ludzie powierzają sekrety, gdzie znajdują pocieszenie i odzyskują siły, gdzie wracają do zdrowia. Film pokazuje również, jak starożytne wierzenia pogańskie tego rejonu mieszają się z tradycjami muzułmańskimi.