Mirosław Bałka. Hipnoza

HIPNOZA

kurator: Monika Szewczyk
wystawa czynna od 10 listopada do 11 grudnia 2005

Ciało, pamięć, przemijanie, tworzenie prywatnej mitologii to najistotniejsze wątki prac Mirosława Bałki, które odnaleźć można już w najwcześniejszych jego realizacjach (jak choćby PAMIĄTKA PIERWSZEJ KOMUNII – praca dyplomowa z 1985 roku). Wszystkie zawarte w nich znaki, kody, odniesienia, które tworzą język sztuki Bałki, mają źródła w biografii artysty i tylko poprzez nią stają się w pełni czytelne.
W drugiej połowie lat 80. Bałka uczestniczył w ruchu tzw. Nowej Ekspresji, tworząc z betonu i juty metaforyczne rzeźby figuratywne i kompozycje rzeźbiarskie. Powstały wówczas takie prace jak m.in. ZŁA NOWINA (1986), KOMINEK (1986), ŚW. WOJCIECH (1987), SALT SELLER 1988/89) czy PASTERKA (1989). Człowiek i jego egzystencja pokazane zostały tu w perspektywie dramatycznej opozycji między tym, co cielesne, a tym, co duchowe.
Około roku 1990 Bałka zmienił język wypowiedzi artystycznej, zrezygnował z operowania dosłownym przedstawieniem figury ludzkiej na rzecz języka bardziej abstrakcyjnego i zarazem bardziej wieloznacznego. Pierwszą pracą, w której artysta całkowicie odszedł od figuracji była realizacja GOOD GOD (Galeria Dziekanka, Warszawa). Od tego momentu Bałka konsekwentnie posługuje się słownikiem zredukowanym do najprostszych form i środków wyrazu. Ciało obecne jest w jego pracach w sposób pośredni i zaszyfrowany. Odtąd znaki, ślady, wymiary, temperatury, skrystalizowane substancje, zużyte materiały, czasem dźwięki, czasem wonie, zastąpiły reprezentację ciała. Ciało odeszło – pozostała cielesność. (J. Jedliński).
Artysta zainteresował się formami, które na drodze życia towarzyszą ciału (jak np. łóżko, trumna, urna) oraz śladami, jakie ciało zostawia (np. pot, mocz, łzy). Do konstruowania prostych, ascetycznych obiektów czy instalacji artysta wykorzystuje wymiary własnego ciała, które spełniają rolę stałego modułu – wzorca. To nadaje pracom Bałki walor silnie osobisty. Podkreśla go jeszcze wyjątkowa rola, jaką w jego twórczości spełnia dom rodzinny w Otwocku, w którym artysta wychował się, a potem urządził swoją pracownię. Dom ten, wpisana weń historia, jego warstwa materialna i wymiary są stałym źródłem inspiracji twórczej dla artysty. Artysta odtworzył bryłę rodzinnego domu w skali 1:1 na swojej indywidualnej wystawie w warszawskiej Zachęcie w 2001 roku. Pamięć, przemijanie, utrwalanie śladów to jedne z głównych tematów sztuki Bałki. Czerpiąc ze źródła wewnętrznego doświadczenia, artysta podniósł elementy osobistej egzystencji do rangi uniwersalnego przekazu.
W pracach Bałki niezwykle ważną rolę odgrywają materiały, z których je realizuje. Lastriko, mydło, popiół, sól, włosy, filc, stare deski, zardzewiałe pręty i płyty nabierają w kontekście opowieści o człowieku nowych znaczeń. Bałka chętnie stosuje materiały posiadające własną historię, często pochodzą one z jego domowego otoczenia. W wielu realizacjach artysta wykorzystuje też ciepło i zapach. Na 45. Biennale Weneckim w 1993 roku Bałka zaprezentował m.in. KORYTARZ MYDLANY i lastrykowe płyty podgrzane elektrycznie do temperatury ludzkiego ciała. Stałą temperaturę 37 stopni ma też pomnik w Sztokholmie upamiętniający ofiary katastrofy promu Estonia, który Bałka zrealizował w 1998 roku po wygraniu międzynarodowego konkursu.
Mirosław Bałka reprezentował Polskę na prestiżowych pokazach międzynarodowych: Biennale w We-necji (1990, 1993. 2003, 2005), Documenta IX w Kassel (1992), Biennale w Sydney (1992), XXIV Biennale w San Paulo (1998), I Biennale w Liverpoolu (1999). Jego prace znajdują się w największych międzynarodowych kolekcjach sztuki, m.in.: Hishhorn Museum and Sculpture Garden (Waszyngton), The Tate Gallery (Londyn), Museet for Samtid-kunst (Oslo), Stedelijk Van Abbemuseum (Eindhoven), The Museum of Contemporary Art (Los Angeles), Kaiser Wilhelm Museum (Krefeld), Museum of Modern Art (Nowy Jork), Muzeum Sztuki (Łódź). W ostatnim czasie pracę 193 x 167 x 30 (1999) zakupiło do swojej kolekcji Podlaskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych.

na podstawie: http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_balka_miroslaw