Hmm… wystawa problemowa

Hmm… wystawa problemowa

Cieszy się pielgrzym, gdy w stepach odkryje
Ślady na piasku, choć nie wie czyje;
Adam Mickiewicz, Giaur (z Byrona)

Obszar tego, co nazywamy sztuką, stale się poszerza. Strategie typu ready made, „objet trouvé”, „found footage”, mail art spowodowały, że o tym, co zaliczane jest do pola sztuki, rozstrzygają artyści, a także, może nawet w o wiele większym stopniu, intuicja krytyków i kuratorów. Jest to proces, któremu warto się przyjrzeć. Im obiekt lub działanie gorzej wpisuje się w wyznaczone ramy, tym bardziej intryguje i skłania do uzewnętrznienia refleksji na swój temat. Obiektem muzealnym stają się przedmioty wykorzystywane w performances i happeningach. Ich rangę wyznacza wartościujący akt przypisania do obszaru sztuki. W praktyce oznacza to decyzje kuratora lub krytyka, rzadziej artysty.

W polu sztuki (zwłaszcza współczesnej) spotykają się przeciwstawne postulaty. Z jednej strony wymaga się jasności sztuki, czyli powrotu do klarownych zasad i ram, z drugiej sugeruje się konieczność podciągnięcia, czy też wciągnięcia widza, do obecnego, nie upraszczanego dyskursu sztuki. Przedmiotem zabiegów powinna więc stać się sztuka lub widz. Młodzi artyści zajmują dziś stanowisko obserwatorów tak przestrzeni publicznej, społecznej, jak i indywidualnej. Obserwują. Nie myślą o sobie jako o kimś panującym nad sytuacją, nie stawiają się w pozycji demiurga-kreatora.

W tak skomplikowanej sytuacji otwarte pozostaje pytanie o artystę, widza i ich wspólną relację. Proponowana przez nas wystawa nie jest propozycją rozwiązania problemów, z jakimi boryka się sztuka. To raczej badanie przeprowadzane na artystach i widzach galerii. Wystawa na równych zasadach pokaże obok siebie prace artystyczne (obiekty, filmy wideo, instalacje, malarstwo) oraz przedmioty znalezione przez kuratorów (zarówno obiekty, jak i przypadkowe fotografie, krótkie filmy lub ich fragmenty). Obiekty nie będą objaśniane przez podpisy, zostaną jedynie ponumerowane. Wybrane zostaną integralne prace artystów, nie zaś ich fragmenty czy wyimki całości. Będą to zarówno dzieła łatwo wpisujące się w ramy wyodrębnionych gatunków artystycznych, jak i te oparte na przedmiotach gotowych czy filmy found footage. Do wzięcia udziału w wystawie zaproszeni zostaną artyści mniej znani, a spośród prac twórców znanych zostaną wybrane prace nowe lub mniej popularne. Chcielibyśmy także wykorzystać kilka prac z kolekcji Arsenału.

Planujemy także ankietę, w której artyści sformułują swoje zdanie na temat ich własnej wizji widza. Te wypowiedzi umieszczone przed wejściem na wystawę stworzą obraz odbiorcy projektowanego przez twórców. Widzowie zaś sami zdecydują o tym, co ich zdaniem zasługuje na miano sztuki. Na przygotowanych wcześniej kartkach, lub w inny sposób oznaczą, które obiekty uznają za dzieła sztuki. W ten sposób przynajmniej częściowo zrealizowane zostanie przewrotne hasło Beuysa – „Jeder ein Künstler”. Część z prac prawdopodobnie łatwo będzie przypisywana polu sztuki, inne wprowadzać będą w błąd. Na tej samej zasadzie dobrane będą przedmioty znalezione. Nie chcemy jednak sprawdzać, czy widzowie prawidłowo rozpoznają dzieła sztuki. Nie ma jednego właściwego klucza odpowiedzi. O randze obiektów zdecyduje intuicja widzów.

Patrzy na rów i na głazy,
Otrze pot na licu zbladłem,
I kiwnie głową trzy razy,
Jakby chciał mówić: już zgadłem.
Adam Mickiewicz, Rybka

Zaproponowana formuła wystawy uniemożliwi widzowi konformistyczne potraktowanie dzieł, do czego zachęcają zazwyczaj tradycyjne ekspozycje, często dodające sobie splendoru poprzez rangę instytucji. Ważne pozostaje jednak miejsce, w którym odbędzie się „badanie”. Aranżacja ekspozycji będzie miała natrętnie muzealny, sterylny charakter – white cube. Tam, gdzie będzie to możliwe wykorzystane zostaną postumenty, gabloty, etc. Dzięki temu stworzona zostanie (pozornie) neutralna i demokratyczna oprawa dla obu typów obiektów, która przyczyni się do zrównania ich statusu.

W czasie trwania wystawy zamierzamy zapraszać widzów, a szczególnie młodzież licealną i emerytów na spotkania dyskusyjne i specjalne oprowadzania kuratorskie, podczas których postaramy się zadać pytania o istotę działań artystycznych, kreacyjną funkcję decyzji artystycznych, rolę widza. W ten sposób chcemy promować aktywną postawę odbiorczą wśród „konsumentów sztuki”.

Wyniki tego „badania” ujawni katalog wystawy. Znajdą się w nim zdjęcia i opisy wszystkich prac i przedmiotów znalezionych wraz z procentowymi rezultatami ankiety przeprowadzonej wśród widzów. Obok nich umieszczone zostaną wypowiedzi artystów i ich noty biograficzne.

A kiedy się kwiat dokruszy,
Niech jak z rodzajnego drzewa
Pełny owoc wypłynie z głębi twojej duszy
I przed oczyma słońca dojrzewa
Adam Mickiewicz, Podróżny (z Goethego, Wanderer)