Energy Class B

Problematyka wystawy Energy Class: B skoncentrowana jest wokół kwestii stereotypów i autostereotypów Polaków, kondycji społeczeństwa posttotalitarnego, a także swoistości i sposobu funkcjonowania sztuki kraju postkolonialnego na globalnej scenie artystycznej. Istotnym punktem odniesienia, który pojawia się w kontekście podejmowanych zagadnień, jest przełom polityczny dokonany w 1989 roku. Zmiana systemu władzy i przekształcenia gospodarcze odcisnęły piętno na wszystkich dziedzinach życia, uaktywniając procesy i zjawiska nieistniejące w rzeczywistości komunistycznej. Mimo upadku żelaznej kurtyny i stopniowego znoszenia podziału na państwa wschodnie (komunistyczne) i zachodnie (demokratyczne) dawny podział przetrwał na płaszczyźnie skojarzeń i potocznego myślenia. O dzisiejszym „wschodnim” przyporządkowaniu Polski, ciągle obecnym w świadomości „ludzi Zachodu”, decyduje spadek po systemie komunistycznym. Polska umieszczana jest na peryferiach Europy, po „gorszej” stronie, a rozgraniczenie lepszy/gorszy dokonywane jest w oparciu o czynniki gospodarcze.

Jednakże przerysowana wizja Polski jako kraju kategorii „B” nie jest tylko stereotypem zbudowanym w rozwiniętych krajach Europy. To także jeden z autostereotypów Polaków. Głównym punktem odniesienia są dzisiaj dla nich kraje Europy zachodniej, a standardy, według których oceniane jest społeczeństwo i cele, do których powinno dążyć, odzwierciedlają wartości z nim wiązane.

Na realizacje składające się na wystawę Energy Class: B patrzeć można jak na swoistą mapę mentalną dzisiejszego społeczeństwa. Pojawiają się na niej kwestie konwencjonalnego wizerunku Polaków – ich stereotypowej religijności (Kobas Laksa), pojęcia na temat dobrego gustu, stabilizacji i dobrobytu, indywidualnej ekspresji wpisanej w system zbiorowych wyobrażeń (Marek Wasilewski), a także stosunków polsko-żydowskich (Artur Żmijewski). Istotnym wątkiem jest też zmaganie się dawnym systemem i jego spuścizną – analiza kondycji jednostki w państwie totalitarnym powiązana z wytykaniem absurdów władzy (Józef Robakowski), a także próba demistyfikacji jego wizualnych i architektonicznych ikon (Julita Wójcik). W rozważaniach artystów pojawia się też kwestia języka jako narzędzia komunikacji, mającego spajać określoną społeczność – krytyczna analiza obnaża jego podatność na manipulację i nieprzystawalność do rzeczywistości (Andrzej Tobis); wykorzystanie angielskiego jako jednego z podstawowych budulców pracy pozwala się też przyjrzeć problematycznej tożsamości jednostek zawieszonych miedzy Wschodem a Zachodem, aspirujących do bycia częścią „lepszej” Europy i przyjmujących postawę podmiotów skolonizowanych (Azorro). Różnorodnych tematów do refleksji dostarcza też kwestia funkcjonowanie jednostek w realiach poprzewrotowych – każe stawiać pytania o relacje międzyludzkie (Joanna Rajkowska), kondycję kobiet (Elżbieta Jabłońska), zapatrywania, plany na przyszłość oraz tożsamość pokolenia Polaków dorastających po 1989 roku (Paweł Althamer), sytuację artysty na rynku sztuki, w obiegu instytucjonalnym kształtowanym przez kapitalizm, a także nowych realiach politycznych i społecznych (Oskar Dawicki). Przedstawione prace dają też asumpt do rozważań nad swoistością estetyki oraz poszukiwań sztuki krajów posttotalitarnych, przejawiającej się np. w zwrocie w stronę codzienności (Julita Wójcik, Elżbieta Jabłońska), katastroficznych wizji (Hubert Czerepok), eksplorowaniu obrazów peryferii, sięgania po zastygłe, absurdalne obrazy rzeczywistości (Andrzej Tobis, Paweł Althamer, Julita Wójcik). W końcu każą zastanowić się nad definicją „obszaru B”, który nie jest przypisany wyłącznie jednemu terytorium (Hubert Czerepok).

* Przeczytaj również:
Energy Class: B i Agent Absurd: wokół transformacji 1989 roku – Izabela Kopania