DOMINIK LEJMAN – Ogrody

Dominik Lejman urodził się w 1969 roku. Artysta jest absolwentem ASP w Gdańsku oraz Royal College of art w Londynie. Mieszka i pracuje w Gdyni oraz w Poznaniu, gdzie prowadzi pracownię malarstwa na ASP.

Do jego osiągnięć należą m.in. wystawy indywidualne: „Luksus przetrwania” (CSW Warszawa, 2000), „Ostatni zapala światło” (CSW, Warszawa, 2006), „Historia Naturalna” (Atlas Sztuki w Łodzi, 2007). Jego prace prezentowane były na Biennale Architektury w Wenecji (2004) oraz na wystawach ”After the Wall” w Moderna Museet w Sztokholmie oraz „Painting as Presence” w Kunstlerhaus Bethanien (2006).

Jest laureatem wielu polskich i zagranicznych nagród: „Paszportu Polityki” w 2001, Nagrody Artystycznej Prezydenta Gdyni, stypendystą Fundacji Kościuszkowskiej Ministra Kultury RP, Trust for Mutual Understanding, rezydentem „Location 1” w Nowym Jorku.

W 2003 roku w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w Białymstoku zrealizował oryginalny projekt artystyczny: „Szpital jako krajobraz małych spektakli”, zorganizowany przy współpracy z Galerią Arsenał (freski wideo ze zwierzętami integralnie wpisujące się w architekturę pomieszczeń szpitalnych).

Galeria Arsenał prezentuje wybór prac artysty pod wspólnym tytułem „Ogrody”. Projekt wystawy został pomyślany w oparciu o lokalizację Galerii Arsenał, która znajduje się w pobliżu założenia ogrodowego Pałacu Branickich. Wystawa składa się z dwóch części: pierwszej – w Galerii Arsenał, gdzie prezentowane są obrazy zintegrowane z projekcjami wideo nawiązujące do tematu ogrodu, oraz drugiej – zewnętrznej projekcji wideo w głównej części Ogrodów Branickich. Charakterystyczne dla artysty przenikanie się nieruchomej płaszczyzny malarskiej z ruchomym obrazem filmowym łączy obie ekspozycje w całość.

Dominik Lejman w swojej twórczości eksperymentuje z językiem wideo, przywiązując coraz większą wagę do sposobu, w jaki publiczność może wtopić się w dzieło sztuki w bezpośrednim kontakcie z transmisją obrazu wideo.

Czas obrazu / przestrzeń obrazu; czas spojrzenia / czas ruchu – są kluczowymi pojęciami dla twórczości Lejmana. Odnajdziemy w niej wypływającą z filozofii G. Deleuza analizę roli obserwatora, tego co zewnętrzne i wewnętrzne dzieła, podwójności, odbicia, ramy, obrazu nieruchomego i ruchomego, tożsamości obrazu i wynikającą z niej rolę ciała społecznego i indywidualnego. Sposób, w jaki „transmisja” modyfikuje nasze postrzeganie ciała i więzy między ciałem indywidualnym i grupowym, odzwierciedla relację artysty do przestrzeni publicznej i miejskiej (”Web-lilie. Średnia kolorystyczna – 400 stron”).

Obserwator, który doświadcza dzieła Lejmana, staje się integralną jego częścią, jednocześnie uruchamiając „przedstawienie”. „Media frotage” – projekcja wideo w Künstlerhaus Bethanien w 2006, „Łyżwiarze” – projekcja wideo w Starej Rzeźni w Poznaniu w 2005, „Oddychająca katedra” – projekcja wideo na sklepieniu katedry św. Jana w Gdańsku w 2005, „Sufit statyczny” – fototapeta, prezentacja w ramach Praskiego Biennale w 2003 czy „Present Perfect” – instalacja w IP w Dusseldorfie w 2005 i „con/sequenze” w Willa Celimontana w Rzymie w 2004 roku – stają się „przestrzenią sceniczną” takiego przedstawienia. Artysta poddaje przestrzeń próbie najnowszych, technologii wizualnych, przekształca ją, aż w końcu udaje mu się przechwycić z niej istotę obrazu. Trzeba, tak jak pisał Jacques Rancier w „Le destin des image” widzieć bez bycia oglądanym, widzieć się bezpośrednio lub w przetworzeniu, widzieć się innym.

Prace Lejmana, podobnie jak artystów, którzy wywarli wpływ na jego sztukę: Dana Grahama czy Bruce’a Naumana, zmuszają widza do ciągłej refokalizacji (zwrócenie uwagi ku wnętrzu), do podporządkowania, do uregulowania zmysłowego. Chodzi o to, żeby znaleźć dobry odstęp, dobry punkt odniesienia, dobrą perspektywę.

Analogia do czasu: teraźniejszego, ciągłego, przeszłego sytuuje artystę w centrum rozgrywek społecznych. Ogród w stylu Le Notre, który służył za scenografię dla arystokratycznych schadzek, staje się odbiciem, a zarazem odbija (negatyw) współczesny porządek usystematyzowanego, zunifikowanego, stechnicyzowanego społeczeństwa (”Web-lilie 2007”).

Ogród, jak sama nazwa wskazuje, jest miejscem odgrodzonym, ekskluzywnym i jako przestrzeń pomiędzy naturą i kulturą jest metaforą kondycji ludzkiej. Wszystko zależy w nim od cyklicznego upływu czasu, czasu biologicznego i czasu historycznego. Charakterystyczną cechą ogrodów francuskich jest symetria dwuboczna względem alejki głównej, biegnącej przez środek ogrodu. Drzewa i krzewy są równo przystrzyżone i uformowane. Ogród w stylu francuskim wyróżnia się swoim usystematyzowaniem. Nie ma w nim miejsca na improwizacje i dywersje. Żywopłoty i alejki są idealnym przełożeniem perspektywy ogrodowej, w której człowiek ma mieć swoje miejsce i obserwować świat z punktu, wzdłuż osi.

Klasyczna architektura ogrodu Branickich w pracy Lejmana znajduje odbicie w postmodernistycznej kategorii tłumu. Wiek XX był czasem, w którym do polityki wkroczyły masy. Masy aktywne, zorganizowane i oczywiście zmanipulowane (”Maraton nowojorski”). Masy nie-niemych ludzi, którzy, tak jak mawiał Canettil, są zwierzętami stadnymi, które nigdy nie chciały być same. Przypominają nam o naszej historii fragmenty filmów Leni Riefenstahl i Siergieja Eisensteina, które Lejman wykorzystuje w pracach prezentowanych w Galerii Arsenał (”Kinodmuchawce”).

Przychodzi na myśl pytanie o rolę ogrodu we współczesnym świecie i o miejsce człowieka w ogrodzie. Czy człowiek w ogrodzie to zoon politikon Hanny Arend? Czy przestrzeń międzyludzka, więc z samej istoty będąca poza człowiekiem, to przestrzeń publiczna, więc i polityczna? A jeśli tak, to czy w takim świecie jest miejsce dla ogrodu? Jeśli jest, to dla ogrodu w jakim stylu?

Na te pytania próbuje znaleźć odpowiedź Dominik Lejman, zapraszając nas do wspólnych poszukiwań w mrocznych meandrach Ogrodów Branickich.

Małgorzata Grygielewicz