POCHWAŁA PRZYJAŹNI. Dyskusja wokół eseju Michała Herera

5 grudnia 2016 r,. poniedziałek, godz. 16:00

Galeria Arsenał przy ul. Mickiewicza 2, Białystok

Wstęp wolny. Zapraszamy serdecznie!

– W Pochwale przyjaźni zostaje postawiona pewna hipoteza na temat kondycji człowieka w świecie późnej nowoczesności albo późnego kapitalizmu – pisze Michał Herer o swoim eseju. – (…) Jak doszło do tego, że – zwłaszcza w porównaniu z czasami starożytnymi, ale także choćby z wiekiem XVIII, kiedy przyjaźń stanowiła żywy przedmiot zainteresowania filozofów, wychowawców i moralistów – tak nisko ceniono ją przez niemal cały okres dojrzałej nowoczesności? Jedną z przyczyn wydaje się swoiste przeinwestowanie przez człowieka nowoczesnego miłości romantycznej, która w eseju zostaje powiązana z neurotycznym lękiem, podsycanym przez ekonomiczną wojnę wszystkich ze wszystkimi. Właśnie na tym rodzaju miłości opiera się mieszczańska rodzina nuklearna. Chodzi przy tym nie tyle o absolutne przeciwstawienie miłości i przyjaźni, ile o ich splot, który mógłby ograniczyć kompulsywność naszych relacji intymnych i pomóc oprzeć je na regule autonomii. Z kolei jeśli chodzi o ponadindywidualny i niezwiązany z intymnością wymiar polityczny, pytanie dotyczy tego, czy możliwa jest (niepopadająca w bezsilne pięknoduchostwo) polityka przyjaźni poza, z jednej strony, fetyszyzacją tego, co swoje, własne („nasz naród”, „nasza kultura”), z drugiej zaś – apoteozą konfliktu. Polityka przyjaźni jako polityka współpracy i współistnienia, ostatecznie wykraczająca poza dziedzinę relacji międzyludzkich i obejmująca także inne istoty żywe, a nawet całe uniwersum… 

 – Michał Herer znakomicie zdaje sobie sprawę również z tego, że samo pojęcie przyjaźni ma historię: i w filozofii, i w kulturze w ogóle – uzasadniło wybór eseju Jury IV Edycji Konkursu o Nagrodę im. Barbary Skargi pod przewodnictwem prof. Małgorzaty Kowalskiej. – Odnotowuje względny schyłek jego popularności w myśli i kulturze nowożytnej, ale także jego względny renesans w myśli najnowszej, np. w rozważaniach tak z pozoru nieklasycznych autorów jak Foucault i Derrida. Jego esej stanowi w pewnej mierze rekonstrukcję tej historii pojęcia przyjaźni w dotychczasowej myśli filozoficznej, od Arystotelesa po Derridę, a zarazem w empirycznym życiu dotychczasowych, zwłaszcza nowożytnych społeczeństw.

Zgodnie z przesłaniem eseju przyjaźń rozumiana jako rodzaj relacji moralnej, normującej relacje nie tylko prywatne, ale także publiczne i międzynarodowe, może i powinna stanowić przynajmniej dopełnienie, jeśli nie alternatywę, dla więzi miłosno-rodzinnej i państwowo-narodowej.

Jury doceniło wagę podjętego przez autora tematu w kontekście aktualnych dyskusji filozoficznych, ale także ogólnospołecznych, oraz pewnego rodzaju odwagę, która pozwoliła mu odwołać się, w związku z konkursowym pytaniem o możliwość pomyślenia wspólnoty, do klasycznego, wręcz starożytnego problemu przyjaźni.

Jury doceniło również formalną stronę eseju. Jest to tekst harmonijny, dobrze skomponowany, napisany zarazem jasnym i wytrawnym, literackim językiem, stosunkowo prosty i „przejrzysty”, pozbawiony maniery, elegancki.

Osoby, które chciałby przeczytać esej Michała Herera przed spotkaniem, mogą – dzięki uprzejmości autora – otrzymać go po wcześniejszym kontakcie mailowym z Galerią Arsenał (e.urwanowicz@galeria-arsenal.pl)

 Michał Herer (ur. 1977): filozof i tłumacz. Autor książek: Gilles Deleuze. Struktury – Maszyny – Kreacje (Kraków 2006) oraz Filozofia aktualności. Za Nietzschem i Marksem (Warszawa 2012). Przekładał m. in. Deleuze’a (Negocjacje, Wrocław 2007), Althussera (W imię Marksa, Warszawa 2009) i Foucaulta (Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, Warszawa 2010; Narodziny biopolityki, Warszawa 2011; Hermeneutyka podmiotu, Warszawa 2012; Rządzenie żywymi, Warszawa 2014). Związany z Instytutem Filozofii UW.

Małgorzata Kowalska – profesor Uniwersytetu w Białymstoku, kierownik Zakładu Filozofii i Etyki UwB, zajmuje się głównie współczesną filozofią kontynentalną, przede wszystkim francuską, oraz filozofią społeczno-polityczną. Autorka m.in. W poszukiwaniu straconej syntezy. Jean-Paul Sartre i paradygmaty filozoficznego myślenia (Warszawa 1997), Dialektyka poza dialektyką. Od Bataille’a do Derridy (Warszawa 2000), Demokracja w kole krytyki (Białystok 2005), Morales et politiques postmodernes (2014).