Palipaduazennije

Wideo Palipaduazennije to efekt współpracy Aleksandra Komarova z białoruskimi emigrantami mieszkającymi w Amsterdamie. Miała ona charakter warsztatów poświęconych językowi, jego miejscu w procesie autoidentyfikacji kulturowej i kształtowaniu tożsamości narodowej – przy czym żadna z zaproszonych osób nie posługiwała się językiem białoruskim. Na początku każdy z uczestników został poproszony o wskazanie słowa, które kojarzy mu się z emigracją. Następnie, posiłkując się słownikiem, należało wypowiedzieć wybrane słowo w języku białoruskim. Kolejnego dnia w studio nagraniowym rejestrowano poszczególne wypowiedzi. Celem artysty było uchwycenie artykulacji słów, brzmienia języka w jego czystej postaci. Poprawność uzyskanych efektów była jednak dyskusyjna. Ostatni element projektu stanowiło konstruowanie nowych wyrazów. Artysta i emigranci sięgnęli po łacińskie nazwy roślin. Terminy botaniczne przeplatali wyrazami z zasobu języka białoruskiego, tworząc nowe jakości, tak pod względem budowy, jak i brzmienia. Powstałe w ten sposób słowa były pozbawione znaczeń i desygnatów, brzmiały z białoruska, ale były niezrozumiałe dla osób posługujących się tym językiem.
 
Spotkania Komarova z emigrantami odbywały się m.in. w amsterdamskim ogrodzie botanicznym. To miejsce znaczące w kontekście jego badań. Doskonała większość roślin, które można zobaczyć w europejskich oranżeriach, to gatunki pochodzące z odległych zakątków globu, a więc bytujące na nie swojej ziemi. Dekady, a nawet stulecia temu sadzonki i nasiona zostały przywiezione na Stary Kontynent przez odkrywców-kolonizatorów. By mogły rosnąć, należało stworzyć im właściwe, aczkolwiek sztuczne w tutejszym klimacie warunki. Każdemu gatunkowi nadano też łacińską nazwę, zrozumiałą dla wszystkich badaczy, stojącą ponad ograniczeniami języków wernakularnych.
 
Sytuacja emigrantów jest w jakiś sposób zbieżna z sytuacją okazów botanicznych – tak rośliny, jak i ludzie zostali przeszczepieni na obcy grunt. Wtrącenia z własnego języka, niezrozumiałe neologizmy, w końcu obce językowi nowego kraju akcent i wymowa – to powszechne doświadczenia emigracyjnej komunikacji. Komarov oczyszcza je z kontekstu codzienności, sprawia, że brzmią dosadniej, uwypuklając zaledwie jeden z aspektów życia poza ojczyzną.
 
Izabela Kopania