Organizm 114 (z cyklu Przekroje)

Już pierwszy kontakt z pracami Irminy Staś kieruje skojarzenia w stronę niewidocznego gołym okiem życia natury. Obłe, przekrojone na pół formy przedstawione na obrazie Organizm 114 przywodzą na myśl drobnoustroje, krwinki czy komórki dostrzegalne dzięki powiększającej mocy mikroskopu. Ściekające po płótnie strużki farby przypominają wypustki, rzęski, zakończenia nerwowe. Artystkę fascynuje świat materii organicznej, jej amorficzność i nieokiełznanie, żywotność i powolne, acz nieuchronne nadchodzenie końca cyklu przemian. Prace Staś mają jednak niewiele wspólnego z naukową wizualizacją rzeczywistości; przepołowione „organizmy” stanowią daleko posuniętą transformację preparatu utrwalonego na szkiełku mikroskopowym. Malarka ewidentnie syntetyzuje, poszukując elementarnej cząstki życia, odpowiednika materiae primae.
 
Pod względem kompozycji i sposobu ujęcia prace Staś bliskie są tablicom medycznym lub ilustracjom w kompendiach botanicznych i zoologicznych. Wspólne jest im neutralne tło, które pozbawia struktury anatomiczne czy też okazy flory i fauny kontekstu geograficznego, historycznego i kulturowego. Daje to pozorną możliwość stworzenia obrazu obiektywnego, przynależnego obszarowi wiedzy uniwersalnej. Jednak prace Staś w żaden sposób nie spełniają tego postulatu, wprost przeciwnie – pokazują jego utopijność. Przekroje są co prawda dosłowne, ale ich forma to wynik malarskich negocjacji ze światem poznawalnym zmysłowo. Poszukując własnej koncepcji obrazu, malarka zaczęła od realistycznych ujęć natury, by przejść przez etap odtwarzania jej z pamięci i dotrzeć do aluzyjnej abstrakcji, która nie przedstawia realnych bytów, lecz ich powidoki.
 
Krytycy wywodzą twórczość Staś z różnych, czasami przeciwstawnych prądów. Jej „artystyczne drzewo genealogiczne” (Paweł Polit) jest wysoce rozbudowane, a jego gałęzie wyrastają z konstruktywizmu przedwojennych budowniczych nowego ładu, powojennego surrealizmu, informelu i wyrosłego na doświadczeniach kapistów koloryzmu. W pracach artystki można doszukiwać się spadku po wszystkich tych tendencjach. Wydaje się jednak, że ona sama, na obszarze wyznaczonym przez racjonalny porządek i ekspresyjny kolor, odnajduje się przede wszystkim w akcie malowania, będącym przełożeniem subiektywnego widzenia i rozumienia rzeczywistości.