Men are from Murmansk, Women are from Vilnius

Men are from Murmansk, Women are from Vilnius [Mężczyźni są z Murmańska, kobiety są z Wilna] należy do grupy prac opatrzonych wspólnym tytułem Nations [Narody], którą kolektyw Slavs and Tatars przygotował z okazji 10. rocznicy powstania concept store Colette w Paryżu. W pierwszej edycji projektu (2007) prace miały formę plakatów, w drugiej – zaprezentowanej w Galerii Raster w Warszawie (2012) – krótkie frazy namalowane zostały na oprawnym w ramy szkle lustrzanym. Wszelkie wypowiedzi artystyczne Slavs and Tatars odnoszą się do wskazanego przez nich obszaru zainteresowań, który w chętnie przytaczanej przez krytyków deklaracji określili jako region na wschód od Muru Berlińskiego i na zachód od Wielkiego Muru Chińskiego.
 
Zakreślony w ten sposób fragment Eurazji ma wymiar nie tyle geograficzny, co kulturowy. Obydwa wskazane mury to granice w sensie symbolicznym – we właściwym im czasie dzieliły bowiem świat pod względem polityczno-gospodarczym i etniczno-kulturowym. Jako takie odgradzały cywilizację od barbarii, gospodarcze centrum od jego marginesów.
 
Jak wskazuje nazwa kolektywu, artyści – mieszkańcy peryferii stereotypowo pojętego Zachodu i „barbarzyńskich” obszarów Wielkiego Stepu – niejako programowo ustawiają się na marginesie, krytycznie patrząc na obrazy utrwalone w zbiorowej wyobraźni. Podmiotem, który poddają antropologicznej wiwisekcji, jest rozległy obszar dawnego Związku Radzieckiego, politycznego tworu, który zawłaszczył część Europy Środkowo-Wschodniej i Azji Centralnej. Widziany jest on przez pryzmat dwóch miast: Murmańska i Wilna. Tytuł Men are from Murmansk, Women are from Vilnius jest z kolei parafrazą tytułu bestsellerowego poradnika psychologicznego Johna Graya Men are from Mars, Women are from Venus (1992) [wydanie polskie: Mężczyźni są z Marsa, kobiety z Wenus, 1995]. Wskazane przez Graya różnice psychologiczne między kobietami a mężczyznami, których figurę stanowią postaci boga wojny i bogini miłości, są metaforą różnic między Rosjanami a Litwinami, a w szerszym sensie także mieszkańcami Eurazji. Slavs and Tatars  zmagają się z trudną historią regionu i pogrywają z wynikającymi z niej stereotypami, ujmującymi zróżnicowane etnicznie, narodowo i religijnie terytorium jako zunifikowaną całość. Jego integralność artyści rozbijają za pomocą dobrze zadomowionej w kulturze popularnej formuły, która w ich interpretacji ma wydźwięk tyleż poważny, co ironiczny.
 
Izabela Kopania