Kim

Wideo Kim jest zapisem jednego z performance’ów składających się na tryptyk Mistresses and Heroines. W kolejnych odsłonach projektu Paweł Dziemian powtarza gesty Sophie Calle, Kim Sooja i Sam Taylor Wood, artystek, których poszukiwania uznawane są za kluczowe dla myśli feministycznej. Dziemian przyjmuje role performerek – jest reżyserem, a w wypadku powtórzenia akcji Kim także odtwórcą performance’ów – dokonując reinterpretacji, której istota opiera się na innej niż w oryginale tożsamości płciowej autora. Odwraca tym samym tradycyjny porządek społeczny: o ile kobiety zwykły odgrywać role męskie, to mężczyźni stosunkowo rzadko wchodzą w role kobiet.
 
W pracy z Kolekcji II artysta stoi nieruchomo na londyńskim Trafalgar Square, tak jak Kim Sooja stała na ulicach licznych metropolii świata. Oboje są podobnie niewidoczni – ona jako kobieta, on jako mężczyzna. Reakcje ludzi mijających Kim były różne – od obojętności do zainteresowania. Na Dziemiana nikt nie zwraca większej uwagi – czasami ktoś go lekko potrąci, spojrzy bądź minie, znacząco odwracając wzrok. Artysta nawiązuje do cyklu performance’ów Kim A Needle Woman. Tytułowa igła odnosiła się nie tylko do czynności zwyczajowo przypisanych kobietom, ale też do igły kompasu, określającej strony świata. O ile dla Kim kwestia płci była jednym z wątków działania, to dla Dziemiana jest problemem kluczowym.
 
Wideo wpisuje się w nurt badań nad męskością jako kategorią kulturową. Nieruchomo stojący artysta zmusza do namysłu nad rolą mężczyzny. Jego bierność – przeciwstawiona kojarzonemu z męskością działaniu – służy skierowaniu uwagi na różnorodne przejawy męskości oraz poszanowanie wielości psychologicznych i społecznych modeli mężczyzny. Akcje Kim znajdowały analogię w bogatym zapleczu teoretycznym gender bądź women studies, wypracowanym przez historyków i socjologów. Podobne analizy odnoszące się do studiów nad męskością jako kategorią kulturową są rzadsze, a w Polsce znikome, i korzystają z metodologii i terminologii badań nad kobiecością. Dziemian zapożycza sposoby działania od kobiet artystek, postulując konieczność przemyślenia stereotypu mężczyzny i jego kulturowych korzeni.
 
Izabela Kopania

Tekst opublikowany w książce I. Kopania, „Zbiór otwarty. Prace z Kolekcji II Galerii Arsenał w Białymstoku”, Białystok 2012