Hamlet

Działania grupy Azorro reprezentują żywą we współczesnej sztuce polskiej tendencję do prześmiewczego komentowania rzeczywistości. Wbrew stereotypowym przekonaniom posługiwanie się ironią ma w kulturze polskiej, kojarzonej częściej z pompatycznymi narracjami niż dowcipnym komentarzem, długą tradycję. W czasach komunizmu humor, będąc narzędziem obnażania absurdów systemu, pozwalał zachować dystans do ówczesnych realiów. Dzisiaj zaś kreowanie absurdalnych sytuacji stanowi metodę refleksji nad rzeczywistością poprzewrotową.

Wyostrzone poczucie humoru pozwala Azorro inaczej spojrzeć na stereotypy obecne w zbiorowej wyobraźni, zwłaszcza te dotyczące tożsamości Polaków. Wideo Hamlet przedstawia grupę artystów rozbawionych pogawędką przy alkoholu. Bohaterowie, ubrani w mało schludne stroje i wykonujący nieskoordynowane ruchy, nie mówią własnymi głosami. W tle, piękną angielszczyzną, recytowane są fragmenty tytułowego dramatu Williama Szekspira, który należy do innego porządku niż gesty i zachowania swobodnego towarzystwa.

Żart Azorro, zakorzeniony w postulatywnej sferze rzeczywistości, oddaje świadomość istnienia podziału Wschód/Zachód. Podstawowym punktem odniesienia dla społeczeństw dawnego bloku wschodniego jest ogólnikowo pojęty Zachód: mitologizowany jako „lepszy świat” i jednocześnie krytykowany za laicyzację życia i rozbuchaną konsumpcję. Co istotne, w Hamlecie artyści posłużyli się tekstem dramatu, którego język jest lingua franca dzisiejszej Europy. Niekompatybilność słowa i obrazu pokazuje, że jest on faktycznie językiem niewypowiedzianym, a więc swoistym postulatem, odległym i nieosiągalnym celem.

Świadomość bagażu przeszłości i potrzeba sprostania wymogom zachodniego wzorca stanowią zasadniczy element przezwyciężania czasu transformacji, przechodzenia z jednych struktur politycznych i myślowych w drugie. W tym procesie, jak pokazuje Hamlet, gorę bierze odczucie negatywnej tożsamości obszaru peryferii. Artyści przyjmują postawę podmiotów skolonizowanych, tyle że ich walka z tożsamością nie jest starciem z dawnym sowieckim imperium, ale ze stereotypowo pojętym Zachodem, pełniącym rolę hegemona zastępczego.

 Izabela Kopania

Tekst opublikowany w książce I. Kopania, „Zbiór otwarty. Prace z Kolekcji II Galerii Arsenał w Białymstoku”, Białystok 2012