Flaga

Wideo Jakuba Bąkowskiego Flaga wpisuje się w szeroko zakrojone refleksje na temat mitów i wyobrażeń funkcjonujących w świadomości zbiorowej, jak też stereotypów i wartości kształtujących mentalność społeczeństwa. Bąkowski, posługując się czytelnym symbolem, jakim jest flaga państwowa, poddaje analizie patriotyzm – postawę ważną dla zbiorowego wizerunku Polaków. Symbol narodowy wykorzystany został jako tło, na którym kulturysta, ubrany w slipy i czepek, rytmicznie podnosi ciężarki. Zestawienie flagi z postacią atlety wprowadza do pracy pierwiastek ironii, a kontrast między powagą symbolu a banalnością gimnastyki rozsadza narosły wokół flagi patos.
 
Metody, jakimi Bąkowski posługuje się, analizując zbiorową wyobraźnię, odciskają silne piętno na sposobie postrzegania flagi. Biel i czerwień – barwy uznane za narodowe w końcu XVIII wieku – w pracy Bąkowskiego zdają się tracić przypisaną im wzniosłość. Pojawiające się na początku odczucie niestosowności artystycznego zabiegu po chwili znika, a dysonans wprowadzony w obręb utartych skojarzeń i schematów odbioru ujawnia dwuznaczność funkcjonowania zarówno znaku flagi, jak i postawy patriotycznej. Pytanie o istotę patriotyzmu jak też o stosunek do symboli narodowych narzuca się samo przez się.
 
Nie sposób nie przywołać w tym kontekście romantycznego mitu narodowego, kształtowanego w realiach zaborów i walk o niepodległość, który nadaje polskiemu patriotyzmowi martyrologiczny i mistyczny charakter. Obrazy uroczystości państwowych i kultywowanie tradycji – stanowiące jeden z wyznaczników postawy patriotycznej – przeplatają się z pompą i patetyzmem, które czynią te uroczystości bardziej ornamentalnymi niż autentycznymi. Patriotyzm, nierzadko jako pusta fraza, pojawia się w kontekście życia politycznego i społecznego. Praca Bąkowskiego odnosi się do takiego właśnie, ludycznego i zbanalizowanego rozumienia patriotyzmu. Oszczędny film jest ostrym komentarzem, a odbiorca nieuchronnie czuje nadmiar symbolu. Nie da się uciec od konstatacji, iż jego nadużycie prowadzi do dewaluacji zarówno symbolu, w tym kontekście flagi, jak i związanego z nim patriotyzmu.
 
Izabela Kopania