Energy Lithuania

W centrum zainteresowań Deimantasa Narkevičiusa leży historia, a zwłaszcza to, w jaki sposób społeczeństwo radzi sobie z przeszłością i naznaczoną przez nią współczesnością. Polem badań artysty jest dziedzictwo sowieckie, wciąż obecne – zarówno w sferze materialnej, jak i mentalnej – w niepodległej od 1991 r. Litwie.
 
Wideo Energy Lithuania zrealizowane zostało w mieście Elektreny, powstałym na początku lat 60. XX w. na fali uprzemysłowienia Litwy, w czasach gdy stanowiła ona część Związku Radzieckiego. Elektreny były zapleczem mieszkalnym dla pracowników budowanej tam (w latach 1960–1972) elektrowni Elektrėnai. Narkevičius pokazuje historię miejsca przez pryzmat historii prywatnej – narratorem filmu jest pracownik zakładu, inżynier wspominający budowę kolejnych bloków, pierwsze przyłączenia domów i ulic do sieci, napływ do pracy ludzi z całego ZSRR. Podkreśla optymizm budowniczych nowoczesności, ich zapał i podekscytowanie tworzeniem nowej rzeczywistości. Kamera rejestruje infrastrukturę elektrowni, sowieckie blokowisko oraz życie mieszkańców toczące się poza zakładem: na zajęciach tańca latynoamerykańskiego czy wybetonowanym kąpielisku. Bohater napomyka też o śmiertelnych wypadkach, do których doszło w trakcie budowy obiektu. W bieg narracji włączone zostały długie ujęcia muralu poświęconego pamięci ich ofiar, ilustrowane sonatą fortepianową F-dur Wolfganga Amadeusza Mozarta.
 
Narkevičius dekonstruuje socjalistyczną utopię technologiczną. Elektreny pokazuje w stanie zawieszenia – elektrownia, stanowiąca serce ośrodka, ciągle pracuje, ale nie zajmuje już miejsca, jakie przypadło jej w radzieckiej wizji nowoczesności. Przeszłość istnieje w teraźniejszości, pamięć o entuzjazmie towarzyszącym budowaniu przyszłości żyje mimo współczesnej zapaści miasta. Rejestrując materiał, artysta posłużył się taśmą Super 8 mm, używaną niegdyś przez amatorów, a w momencie powstania pracy już anachroniczną. Typowa dla niej jakość obrazu i zgaszone, melancholijne kolory odbierają filmowi wymiar dokumentalny, a nadają klimat nostalgii, sprzyjając uchwyceniu kłopotliwego statusu sowieckiego dziedzictwa.
 
Izabela Kopania

Tekst opublikowany w książce I. Kopania, „Zbiór otwarty. Prace z Kolekcji II Galerii Arsenał w Białymstoku”, Białystok 2012