Dzienniki Kijowskie

Dzienniki kijowskie to reakcja Vlady Ralko na falę protestów, jakie przetoczyły się przez miasta Ukrainy w końcu 2013 i w 2014 r. Ukraińcy sprzeciwili się wówczas odmowie podpisania przez ówczesnego prezydenta, Wiktora Janukowycza, umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Centrum wydarzeń stanowił Euromajdan, plac Niepodległości w Kijowie. Dynamiczne manifestacje były pacyfikowane przez specjalne jednostki milicji i torpedowane przez partie o orientacji prorosyjskiej. Po fali protestów Rosja rozpoczęła hybrydowe ataki na Ukrainę, które w 2022 r. przybrały formę otwartej napaści zbrojnej.

Dzienniki kijowskie, cykl kilkuset rysunków dotyczących wydarzeń na placu Niepodległości, niełatwo zaklasyfikować; krytycy określają je mianem „dziennika intymnego”, ale ta formuła nie wyczerpuje ich wielowarstwowości. Sporządzane naprędce zapisy niepokoju i terroru to istotnie osobista wizja artystki, ale zakorzeniona w bogatym archiwum europejskich obrazów wojny i imaginarium ukraińskiego folkloru. Przeglądając karty Dzienników, napotykamy kobiety noszące tradycyjne wianki bądź chusty, natrafiamy na postać św. Sebastiana przeszywanego amunicją, rozpoznajemy znanego z legend Kozaka Mamaja i bohaterów wierszy Tarasa Szewczenki, widzimy towarzyszące ludziom zwierzęta (np. niedźwiedzia będącego figurą Rosjanina). Wykrzywione twarze, siekiery wbite w postumenty pomników, poćwiartowane ciała – to uzewnętrznione przez Ralko jej własne odczuwanie konfliktu, ale także wizualny traktat na temat ludzkich postaw, gestów i emocji.

Komentatorzy prac artystki wskazują, iż poprzez symboliczny charakter wykorzystywanych motywów, sięganie po archetypy tradycji ukraińskiej i operowanie metaforą nabierają one charakteru ponadczasowego. Język, jakim posługuje się Ralko, czerpie ze środków wyrazu wielokrotnie już używanych przez artystów do mówienia o wojnie, bólu i złu. W jej rysunkach przewijają się motywy bliskie tym, którymi posługiwała się Frieda Kahlo; barwa, kreska i charakterystyka postaci sięgają tradycji ekspresjonizmu i Nowej Rzeczowości. Wizje Ralko są zarówno regionalne, jak uniwersalne, a nadrzędna zasada deformacji i brutalizacji obrazu jest czytelnym narzędziem wizualizacji zła.

Izabela Kopania

Zobacz cały cykl „Dzienniki Kijowskie” [PDF]