Droga na lotnisko Tegel

Cykl zdjęć Droga na lotnisko Tegel jest elementem projektu 22 zlecenia, który Joanna Rajkowska zrealizowała w trakcie pobytu studyjnego w Berlinie. Stała się wówczas artystką do wynajęcia – każdy, kto chciał, mógł poprosić ją o wykonanie jakiejś czynności (wykluczone były tylko seks i przemoc). Rajkowska m.in. robiła rysunki dla organizacji antyglobalistycznej, wspierała honorowe krwiodawstwo i towarzyszyła podróżnemu w drodze na lotnisko.
 
Każde ze zdjęć dokumentujących realizację poszczególnych zadań zostało opatrzone krótkim komentarzem, stanowiącym jego integralną część. Od artystki projekt wymagał wchodzenia w coraz to nowe role i manipulowania tożsamością, od uczestników – zaufania obcej osobie i przyzwolenia na stworzenie warunków, w jakich wspólne zadanie mogłoby zostać sfinalizowane. W każdym ze zleceń istotne było potraktowanie spotkania z nieznajomym jako momentu wyjątkowego – na dłuższą chwilę trzeba było na nowo odnaleźć się w otaczających realiach, wynegocjować własną przestrzeń, zdefiniować relacje z drugim człowiekiem.
 
Wrażenia i wnioski płynące ze wspólnego bycia razem stanowią najważniejszy efekt 22 zleceń. Doświadczenie bycia wobec siebie to pierwszy krok w stronę dostrzeżenia podobieństw i różnic, zaakceptowania odmienności i uznania przestrzeni, w której żyjemy, za wspólną. Prace Rajkowskiej leżą na pograniczu działań artystycznych i społecznych. Jako takie zmuszają do nieustannego redefiniowania pojęcia sztuki. Projekt 22 zlecenia interpretowany jest w kategoriach demitologizacji statusu artysty, zwłaszcza w kontekście jego sytuacji społecznej (konieczności „wynajmowania się” do pracy), a jednocześnie zaliczany do grupy działań artystycznych wychodzących naprzeciw publiczności. Nie wydaje się jednak, by Rajkowska chciała zmieniać czyjekolwiek podejście do współczesnych działań artystycznych ani też przybliżać sztukę szerszej publice. W swoim projekcie uważnie za to przygląda się zarówno artyście, jak i widzowi – pokazuje jego horyzonty, wyobrażenia na temat twórcy i zdolność otwarcia się na drugiego człowieka.
 
Izabela Kopania

Tekst opublikowany w książce I. Kopania, „Zbiór otwarty. Prace z Kolekcji II Galerii Arsenał w Białymstoku”, Białystok 2012