Blind Spot

W serii Blind Spot Mykola Ridnyi wykorzystał zdjęcia prasowe ilustrujące doniesienia na temat wojny w Donbasie. Każda z fotografii ze wschodniej Ukrainy została przez artystę przetworzona. Na dziesięciu z nich w centrum widnieje rozpylona sprayem plama czarnej farby; na kolejnych dziesięciu obraz dostrzec można jedynie w niewielkim kręgu nieco przesuniętym względem środka fotografii, pozostała powierzchnia zdjęcia jest zaciemniona.
 
Fotografiom towarzyszą cztery mniejsze rysunki z opisami objaśniającymi anatomię i fizjologię ludzkiego oka. Tytuł pracy odwołuje się bowiem do plamki ślepej – niewielkiego obszaru na siatkówce pozbawionego fotoreceptorów i przez to niewrażliwego na światło. Plamki ślepe umiejscowione są w gałkach ocznych człowieka (i innych kręgowców) w taki sposób, że martwe obszary w polu widzenia obu oczu nie pokrywają się. Niezarejestrowane elementy obrazu rzeczywistości są uzupełniane przez ośrodki wzrokowe w korze mózgowej na podstawie wiedzy i pamięci osoby percypującej oraz wzorów z bezpośredniego sąsiedztwa plamki.
 
Plamka ślepa oraz spowodowane chorobami „martwe pola” pojawiające się w polu widzenia (ang. scotoma) posłużyły Ridnemu za metaforę ukraińskiego społeczeństwa. W jego pracach obrazy zniszczeń w Doniecku i Ługańsku są zapośredniczone i niekompletne. Oddają tym samym naturę przekazu medialnego, warunkowanego przez polityczne zapatrywania reporterów i analityków. Propaganda wojenna pogrąża społeczeństwo ukraińskie w chaosie informacyjnym, pokazuje konflikt tylko z jednej strony, celowo pomijając jego inne aspekty. Zdezorientowani ludzie, których opinie kształtowane są przez doniesienia prasowe i telewizyjne, tracą ostrość widzenia, perspektywę, zdolność konfrontowania wiadomości i ich krytycznej oceny. Owe czarne plamy na obrazie współczesnych realiów Ukrainy można widzieć także w perspektywie przyszłości – nieuniknionych zakłamań historii, upraszczania istoty konfliktu, zacierania jego wielowymiarowości.
 
Prace z cyklu Blind Spot pokazywane były w zestawieniu z fragmentami wierszy Serhija Żadana* (m.in. Berlin 2014, Wenecja 2015). Czarne plamy z prac Ridnego nabierały w tym kontekście nowych znaczeń. Otwierały się na opisywane przez Żadana, a wyparte z przekazu medialnego jednostkowe historie i indywidualne doświadczenia wojny.
 
Izabela Kopania
 
*  W Polsce opublikowane w zbiorze Drohobycz. Księga wierszy wybranych (2014–2016), tłum. J. Podsiadło, Warszawa 2018.